Wat zijn dubbeldoelkippen?

Kippen werden in het verleden gehouden voor zowel vlees- als eiproductie. De huidige, gangbare kippensector is echter opgesplitst in 3 deelsectoren, nl. vermeerdering (moederdieren), leghennenhouderij (consumptie-eieren) en vleeskuikenhouderij (vleesproductie). Door genetische selectie werden rassen bekomen met een focus op eiproductie (bvb. Isa, Lohmann,…) of een focus op vleesaanzet (bvb. Ross, Cobb,…) waardoor betere resultaten gehaald werden in die bepaalde categorie. Voor pluimveehouders was het dus voordeliger om zich in een specifieke sector te specialiseren.

Dubbeldoelkippen zijn kippen die voor beide doeleinden kunnen gehouden worden, dus opnieuw voor ei- én vleesproductie. Leghennen van die dubbeldoelrassen worden gehouden voor de productie van eieren; de haantjes worden gehouden voor de vleesproductie. Gezien groei en eiproductie eigenschappen zijn die met elkaar botsen, moet hiertussen een compromis gevonden worden voor de dubbeldoelkippen.

 

Oplossing voor eendagshaantjes

Dubbeldoelkippen kunnen een oplossing bieden voor de vergassing van de eendagshaantjes uit de legsector. Jaarlijks worden miljoenen haantjes vlak na uitkomst vergast in de broeierij. Hanen leggen geen eieren en zijn dus van geen waarde voor de leghennenhouderij. Het opkweken van hanen van de huidige gespecialiseerde leghennenrassen voor het vlees is economisch niet rendabel. Daarom wordt geopteerd om deze hanen te vergassen net na uitkomst. Die haantjes hebben wel degelijk nog een functie en worden o.a. gebruikt om te voederen aan bepaalde dieren in dierentuinen.

 

Project ‘Integhof’ (Rautenschlein, 2019)

In Duitsland werd onlangs een project na 3,5 jaar afgerond rond dit thema. Onderzoekers van de Universiteit voor Diergeneeskunde van Hannover (TiHo) onderzochten of het welzijn van kippen in de leghennenhouderij te verbeteren was met een dubbeldoelras en of het mogelijk was om het doden van eendagskuikens te vermijden op die manier. Hun conclusie was dat dat wel degelijk mogelijk is.

Hieronder worden enkele resultaten weergegeven van het ‘Integhof’-project.

1. Ras

Er werd gekozen voor het dubbeldoelras Lohmann Dual.

2. Productieparameters hen

Een reguliere hen legt volgens de onderzoekers zo’n 300 eieren per jaar, maar een dubbeldoelleghen legt er zo’n 50 minder per jaar. Dit kan mogelijks gecompenseerd worden door een lagere kostprijs voor wat het voeder betreft.

3. Voeder hen

Dubbeldoelhennen hebben kans om te vervetten bij het gewone conventionele voeder dat gebruikt wordt. Uit het onderzoek blijkt dat ze een vezelrijk voeder nodig hebben met minder voedingswaarde. Daardoor zullen de voederkosten mogelijks lager liggen voor de dubbeldoelleghennen dan voor de reguliere leghennen.

4. Productieparameters haan

Een reguliere haan zit volgens het onderzoek aan ongeveer 2 kg rond een leeftijd van 32 dagen. Een dubbeldoelhaan doet er ongeveer 2x zo lang over.

5. Voeder haan

De dubbeldoelhanen hebben een lagere eiwitbehoefte dan de reguliere hanen. Het eiwitgehalte in het voeder kan dus gereduceerd worden wat zowel ecologische als economische voordelen biedt. Dubbeldoelhanen groeien wel langzamer en moeten dus langere tijd gehouden (en gevoederd) worden dan reguliere vleeskuikens.

6. Gedrag/uitzicht dieren

Zowel dubbeldoelhanen als –hennen waren rustiger en makkelijker in de omgang.
De dubbeldoelhanen waren mobieler dan hanen van bvb. Ross 308.
Opvallend was dat de dubbeldoelhennen tot het einde van de legperiode een mooi, intact verenkleed hadden, wat in het onderzoek niet het geval was bij de controlegroep van reguliere leghennen die last hadden van verenpikken.  

7. Uitvalpercentage

Tijdens het onderzoek werden 3 rondes uitgevoerd met dubbeldoelhanen met gemiddeld 2.000 dieren.

• Ronde 1: 1,5% uitval – duur ronde: 75 dagen
• Ronde 2: 1,2% uitval – duur ronde: 63 dagen
• Ronde 3: 1,7% uitval – duur ronde: 64 dagen.
• Bij de controlegroep met hanen van Lohmann Brown Plus zat het uitvals% tussen 1,7 en 2,8% en dus duidelijk hoger dan bij de dubbeldoelhanen.

8. Slachthuis

Dubbeldoelhanen kunnen door hun lichaamsbouw niet terecht in een slachthuis voor reguliere vleeskuikens. Ze moeten verwerkt worden in een slachthuis voor leghennen.

9. Consument

In het project werd ook een enquête afgenomen bij zo’n 1.500 (Duitse) consumenten. Een kwart van hen (25%) is bereid om meer te betalen voor eieren die geproduceerd zijn met meer oog voor dierenwelzijn. Ongeveer 16% van de ondervraagde consumenten is bereid om vlees te kopen van dubbeldoelhanen. De onderzoekers denken dat het makkelijker zal zijn om de eieren van dubbeldoelrassen te vermarkten dan het vlees.

10. Infecties

Tijdens het project induceerde men ook een Gumboro-infectie. De dubbeldoelkippen vertoonden minder klinische symptomen en herstelden sneller van veranderingen aan de organen.

Vleeskwaliteit

Tijdens een studie van Siekmann et al. (2018), die ook in het kader van het Integhof-project werd uitgevoerd, werden enkele parameters rond vleeskwaliteit vergeleken tussen Ross 308 hanen en de Lohmann Dual dubbeldoelhanen. Ze werden beiden op hetzelfde gewicht geslacht; de Ross 308 op een leeftijd van 35 dagen en de Lohmann Dual op 63 dagen (1,8 keer later). Daaruit kwamen o.a. volgende conclusies:

• Lohmann Dual heeft een lagere opbrengst aan borst (12,0% t.o.v. 19,1%), maar wel een hogere opbrengst aan dij (31,3% t.o.v. 28,1%).
• De pH van Lohmann Dual is hoger, zowel in borst- als dijvlees
• Lohmann Dual heeft een hogere waterhoudende capaciteit
• Geen verschillen terug te vinden in deze studie voor wat betreft scheurkracht
• Lohmann Dual heeft een lager kookverlies.

Volgens de onderzoekers kan hieruit besloten worden dat dit dubbeldoel-vlees een mogelijk alternatief kan vormen voor het conventionele.

Huisvesting

Malchow et al. (2019) voerde een studie uit bij Ross 308 (vleeskuiken), Lohmann Dual (dubbeldoel) en Lohmann Brown Plus (leg) hanen rond het gebruik van roosters of zitstokken op hoogte. Er werden roosters en zitstokken gehangen op zowel 10cm, 30cm als 50 cm hoogte. Zowel de Ross als de Dual-hanen hadden een voorkeur voor de grotere/bredere roosters t.o.v. de zitstokken tijdens de hele observatieperiode. Alle hanen gebruikten de ‘hoogtestructuren’ meer en meer naarmate ze ouder werden. Tijdens de donkerperiodes werden de structuren op 50 cm hoogte het meest gebruikt.  

De onderzoekers wijzen erop dat de kippen gemotiveerd zijn om ’s nachts te rusten op hoge en gepaste structuren zoals roosters. Verdere studies zijn wel nog gewenst om de gewenste groottes in te schatten van deze hoogtestructuren.

Marktpotentieel

In een Duitse studie van Hillemacher (2018) werd het potentieel van 3 verschillende genetische lijnen getest waaronder ook een Lohmann Dual-dubbeldoelras. De dagelijkse gewichtsaanzet lag hiervoor tussen 28g (d43) en 36g (d71), voor een Lohmann Brown (leg) was dit tussen 16g (d43) en 21g (d71). Lohmann Dual bereikte volgens deze studie zijn piekprestatie rond dag 71. De Europese productie-index voor Lohmann Dual bedroeg 165 punten op d71.

Uit de studie werd besloten dat het opkweken van leghaantjes mogelijk is met vrij goede karkassen, maar dat het zich toch nog zeer veraf bevindt van de gangbare reguliere kippen. Dubbeldoelrassen voldoen volgens die onderzoekers aan bepaalde ethische vereisten en ook aan de publieke opinie rond dierlijke productie. Maar gebaseerd op hun prestaties, zullen ze echte fans moeten vinden om een productieniche waar te kunnen maken.

 

Andere ervaringen

1. Novogen onderzoekt mogelijkheden van dubbeldoelkip

• Kruising van Novogen leghennenlijnen en Hubbard vleeskuikenlijnen (beiden onderdeel van de Franse Groupe Grimaud). Resultaat: 3 combinaties die volgens Novogen potentieel hebben om in te zetten als dubbeldoelrassen.
• Productieparameters (o.a. groei en aanzet van borstvlees) van dubbeldoelhanen zijn minder dan bij reguliere vleeskuikens, maar ze zouden wel kunnen dienen voor concepten als Label Rouge of de Certified kip.
• Dubbeldoelleghennen hebben een lagere eiproductie dan bvb de Novogen-Brown hen maar dat wordt deels goedgemaakt door o.a. een andere voedersamenstelling.

2. Dubbeldoelras ‘Vredelinger’ – Nederland

In de fokkerij van Wytze Nauta uit Amersfoort (NL) is intussen de elfde generatie dubbeldoelkippen ontstaan. De basis voor de dubbeldoelkip ‘Vredelinger’ wordt gevormd door een aantal hybriden, Sussex-kippen en een Hagheweyder haan. Deze worden verspreid over diverse adressen in Nederland, maar ook vanuit Duitsland, België en Polen zou vraag zijn naar deze kippen. De kippen leggen ongeveer 250 eieren per jaar en de haantjes bereiken na een opfok van 18 weken gemiddeld 1,3 kg (www.levendehave.nl). Er zijn 4 fokgroepen in Nederland nl. rond Rotterdam, in de kop van Noord-Holland en Texel, in regio Dronten-Steenwijk-Ommen en rondom Amersfoort.

3. De Lankerenhof (Nederland) – Dubbeldoelras ‘Les Bleues’

Biologische kippenboerderij De Lankerenhof uit het Gelderse Voorthuizen startte in de zomer van 2018 samen met de biologische foodcoöperatie Odin een proef met het vrije dubbeldoelras ‘Les Bleues’. Dit vrije ras (geen eigendom van persoon of organisatie) wordt gekenmerkt door witte veren en blauwgrijze poten en werd door biologische boeren ontwikkeld. De dieren zouden robuust zijn, efficiënt omgaan met voeder en zichzelf kunnen reproduceren (niet afhankelijk van fokbedrijf). Op De Lankerenhof kunnen de hanen gewoon tussen de hennen lopen, zowel binnen als buiten.

Pluimveehouder Chris Borren van De Lankerenhof deelde in oktober van 2018 zijn eerste ervaringen op de Odin-website. Hij gaf daarbij aan dat de hennen zeer nieuwsgierig zijn en naar buiten stormen van zodra de luikjes opengaan. Hij geeft ook aan dat het verenkleed veel dichter was dan bij de gewone leghennen. Voor hen was het op dat moment nog wat zoeken naar een goede voedersamenstelling. Wat wel een tegenvaller was, was dat de eieren langer klein bleven dan ze verwacht hadden; al haalde hij ook aan dat ze nog elke dag bijleren in deze eerste proef.

4. Project HERZ BUBE (Duitsland)

Discounter Penny (onderdeel van de Duitse REWE Group) verkoopt vanaf 1 februari 2017 HERZ BUBE-eieren. Deze zijn afkomstig van hennen waarbij ook de mannelijke dieren tot slacht worden gehouden. De zandkleurige eitjes worden verkocht tegen een prijs van (toen) 1,29 euro voor 6 eitjes.

Op de website van Penny kan je een Duitstalig filmpje terugvinden rond hun concept. Daarin wordt o.a. gezegd dat ze zowel bij de hanen als bij de hennen pikstenen en luzernebalen als verrijking gebruikten. De hanen kunnen ook gebruik maken van zitstokken in de stal. De hennen hadden onbehandelde snavels. Naast pikstenen en luzernebalen werd ook voldoende scharrelmateriaal voorzien om pikkerij tegen te gaan.

 

Besluit

Uit de verschillende projecten komt naar voor dat een dubbeldoelras effectief minder eieren zal produceren dan een reguliere leghen en minder vlees zal aanzetten dan een reguliere vleeskip. Dit zou mogelijks goed gemaakt kunnen worden met een andere voedersamenstelling, al moet er ook bij gezegd worden dat de dubbeldoelhanen bijna dubbel zo lang erover doen om een slachtgewicht van 2 kg te bereiken. Uit de consumentenbevraging van het Integhof-project komt naar voor dat een aantal consumenten wel bereid is om meer te betalen voor de eitjes (25%) en voor het vlees (16%) dat afkomstig is van dubbeldoelrassen, maar de percentages wijzen er toch op dat dit een nichemarkt zal vormen; zeker voor wat het hanenvlees betreft.

 

Nog vragen?

Bronnen:

• Graumans, K. (2015). Novogen onderzoekt dubbeldoelkip. Pluimveehouderij, 5 oktober 2015.
• Hillemacher, S. (2018). Markpotential für Geflügelprodukte aus Hahnenfleisch von Legehybrid-, Zweinutzungshybridlinien und Zweinutzungsrassen. 47p.
• Levende Have.nl. (2019). Doorbraak van de dubbeldoelkip.
• Odin (2018). Odin wil pluimveehouderij duurzamer en evenwichtiger maken.
• Malchow, J., Berk, J., Puppe, B. & Schrader, L. Perches or grids? What do rearing chickens differing in growth performance prefer for roosting? Poultry Science, 98: 29 – 38.
• Rautenschlein, S. (2019). Zweinutzungshuhn: Ein neuer Weg in der Geflügelhaltung? Pressemitteilung, 25 maart 2019.
• Schotman, T. (2017). Dubbeldoelras eieren binnenkort te koop in Duitse supermarken. Pluimveeweb.nl, 30 januari 2017.
• Schotman, T. (2018). Pluimveehouder test dubbeldoelras. Pluimveeweb.nl, 4 augustus 2018.
• Schotman, T. (2019). Hen van dubbeldoelras legt 250 eieren per jaar. Pluimveeweb, 27 april 2019.
• Siekmann, L., Janisch, S., Wigger, R., Urban, J., Zentek, J. & Krischek, C. (2018). Lohmann Dual: A dual-purpose chicken as an alternative to commercial broiler chicken? Aspects of meat quality, lipid oxidation, shear force and muscle structure. European Poultry Science, 82 (13p)
• Waninge, J. (2019). Inzet dubbeldoelkip voor meer dierenwelzijn. Pluimveehouderij, 25 april 2019.

 

Dit antwoord werd door het Pluimveeloket met de meeste zorg en nauwkeurigheid opgesteld. Er wordt evenwel geen enkele garantie gegeven omtrent de juistheid of de volledigheid van het antwoord op uw vraag. De gebruiker van dit antwoord ziet af van elke klacht tegen het Pluimveeloket, of zijn medewerkers, van welke aard ook, met betrekking tot het gebruik van het gegeven antwoord. In geen geval zal het Pluimveeloket of zijn medewerkers aansprakelijk gesteld kunnen worden voor eventuele nadelige gevolgen die voortvloeien uit het gebruik van dit antwoord.