GROOTSTE JAARDALING OOIT IN ANTIBIOTICAGEBRUIK BIJ DIEREN!

Kan pluimvee zijn hoger verbruik van kritische (rode) antibiotica in 2018 verantwoorden? 

 

Op 19 juni maakte AMCRA, het Kenniscentrum over antibioticagebruik en -resistentie bij dieren, nieuwe cijfers bekend over het antibioticagebruik in 2018 in de diergeneeskunde. Algemeen kan gesteld worden dat het gebruik van antibiotica (AB) verder blijft dalen. Toch was er ook een kleine stijging te zien in het gebruik van kritisch belangrijke (rode) AB en dat is grotendeels te wijten aan de pluimveesector.

Antimicrobiële resistentie (AMR)

Intussen is (bijna) iedereen zich ervan bewust dat AB niet voor alles helpen en ze enkel mogen toegediend worden indien het effectief nodig is. Het gebruik van AB kan immers leiden tot antimicrobiële resistentie (AMR). Dit is een wereldwijd probleem voor volks- en diergezondheid. AMR bij micro-organismen kan er namelijk voor zorgen dat infecties zeer moeilijk of zelfs helemaal niet meer te bestrijden zijn. Dat dit een hot topic is, bewezen de 200 aanwezigen op de AB-studiedag in Brussel.

Convenant

In 2012 werd AMCRA opgericht als het Kenniscentrum inzake AB-gebruik en –resistentie bij dieren. In hun ‘Visie 2020’ namen zij 3 strategische doelstellingen op (fig.1), nl. 50% reductie van het AB-gebruik tegen 2020; 75% reductie in het gebruik van kritisch belangrijke (rode) AB tegen 2020; en 50% reductie van met AB-gemedicineerde voeders tegen 2017. Deze werden overgenomen in het ‘Convenant tussen de Federale Overheid en alle betrokken sectorpartners betreffende de vermindering van het gebruik van AB in de dierlijke sector’, dat ondertekend werd op 30 juni 2016.

Fig.1: Een daling van 12,8% in het totale AB-gebruik bij dieren is de grootste jaardaling sinds 2011!

 

AB-gemedicineerde voeders

De doelstelling om het gebruik van AB-gemedicineerde voeders met de helft terug te dringen tussen 2011 en 2017 werd vorig jaar reeds vlot gehaald. In 2018 werd nog een verdere daling genoteerd waardoor de totale daling tussen 2011 en 2018 nu 69,8% bedraagt. Tijdens het debat dat op de AB-studiedag werd georganiseerd (met publieksstemming) vond 81% van de stemmers dat de mengvoedersector nog verder moest gaan. Yvan Dejaegher (BFA) stelde dat de sector nog steeds verder acties onderneemt. Zo werd besloten om vanaf 1 mei 2019 geen colistine meer in te mengen in het voeder.  

Totaal AB-gebruik

In 2018 werd opnieuw een daling van 12,8% vastgesteld in het totale AB-gebruik per kg biomassa. Dit is de grootste daling die sinds 2011 werd vastgesteld in het gebruik van AB in de diergeneeskunde. Met dit resultaat wordt nu een reductie bekomen in het totale AB-gebruik van 35,4% t.o.v. 2011. Tegen eind 2020 moet dit nog verder dalen tot 50% om de vooropgestelde doelstelling te behalen. Met nog 14,6% te gaan, blijft er dus nog heel wat werk aan de winkel. Slechts 64% van de stemmers in de zaal geloofde dat dit nog dit haalbaar is. Maar volgens de huidige directeur-generaal Heymans van DG Controlebeleid (FAVV) kunnen vele kleine acties bij bedrijven grote resultaten opleveren. Al gingen er van verschillende kanten ook wel stemmen op om zich niet blind te staren op cijfers, maar vooral te kijken naar het feit of de AB al dan niet verantwoord gebruikt werden.

Kritisch belangrijke (rode) AB

De doelstelling om het gebruik van deze rode AB met 75% te verminderen tegen 2020 werd ook reeds vorig jaar al gerealiseerd. Toch werd er in 2018 een stijging gezien van 34,4%, maar in absolute hoeveelheden was dit zeer klein. Die stijging in 2018 zorgt nu voor een totale reductie van 79,1% t.o.v. 2011 waardoor de doelstelling nog steeds behaald blijft.

Met 200 aanwezigen is bewezen dat antibiotica een hot topic is!

 

Newcastle Disease de schuldige?

Wanneer in detail gekeken wordt vanwaar die stijging precies kwam, blijkt dat dit toe te wijzen is aan het hogere verbruik van fluoroquinolonen bij pluimvee en in het bijzonder bij braadkippen. In de zomer van 2018 kende de pluimveesector een uitbraak van Newcastle Disease (NCD). Hierdoor werd er zwaarder geënt tegen NCD, wat volgens Belplume leidde tot een verhoogde E. coli-problematiek. Hiertegen werden dan weer fluoroquinolonen ingezet, aanleiding gevende tot de stijging in 2018 t.o.v. 2017. Dit verhoogd gebruik was dus maar kortstondig (een soort ‘accident de parcours’) en zou dus (normaal) niet mogen leiden tot een constant hoger gebruik in de komende jaren.

Vergelijking mogelijk tussen diersoorten

Sinds 27 februari 2017 wordt het AB-gebruik bij varkens, braadkippen, leghennen en vleeskalveren verplicht ingegeven in de Sanitel-Med databank beheerd door het FAGG. Daardoor is het mogelijk om enerzijds te vergelijken tussen de verschillende diersoorten en anderzijds tussen individuele bedrijven binnen eenzelfde diersector (benchmarken). Bijkomend werden ook pluimveehouders aangesloten bij het Belplume-lastenboek verplicht om hun antibioticagebruik te laten registreren via het AB-Register datacollectiesysteem (sinds 15/05/2017).

BD₁₀₀

Het gebruik van AB op een bedrijf wordt uitgedrukt in het aantal dagen dat een dier een AB-behandeling krijgt op 100 dagen aanwezigheid op het bedrijf (BD₁₀₀ = behandeldagen op 100). De ‘mediane’ BD₁₀₀ wil zeggen dat er 50% van de bedrijven gedurende minstens zoveel dagen AB gebruiken dan deze waarde, maar dat ook 50% dit gedurende minder aantal dagen doet.

Braadkip 3^de hoogste AB-gebruik

Via de BD₁₀₀ kunnen verschillende diercategorieën vergeleken worden (fig.2). Vleeskalveren hebben de hoogste mediane BD₁₀₀ van 28,54; gevolgd door de speenbiggen met een mediane BD₁₀₀ van 16,57. Op de derde plaats staan de braadkippen met een mediane BD₁₀₀ van 5,35. Dit relatief laag aantal dagen op 100 dat braadkippen een AB-behandeling krijgen, vindt echter plaats tijdens de eerste levensdagen. Het gebruik van AB bij zeer jonge kuikens geeft echter aanleiding tot een groter risico in de ontwikkeling van antibioticaresistentie.

Fig.2: Braadkippen staan op de derde plaats voor wat het aantal AB-behandeldagen betreft op 100 dagen aanwezigheid op het bedrijf

 

Uit de AB-registraties in de pluimveesector komt naar voor dat er een stijging te zien is van 13,8% in het totale gebruik tussen 2017 en 2018. Maar dit cijfer moet met een korrel zout genomen worden gezien de soms foutieve capaciteiten in het oude systeem. De sectororganisaties gaan ervan uit dat eens het nieuwe KB I&R goed loopt bij pluimvee, de cijfers betrouwbaarder te interpreteren zijn.

Antibioticaresistentie bij braadkippen

Sinds 2011 wordt AB-resistentie in bacteriën afkomstig van voedselproducerende dieren jaarlijks opgevolgd. Het doel van de monitoring is het opvolgen van de resistentie van E. coli bij klinisch gezonde dieren tegenover AB van specifieke AB-klassen die van belang zijn voor de dier- en volksgezondheid. E. coli, een indicatorbacterie, wordt hiervoor geïsoleerd bij vleesvarkens, braadkippen, vleeskalveren en jong vleesvee. Sinds de start van de monitoring wordt een hogere prevalentie van ‘extended-spectrum-beta-lactamase’ (ESBL)-producerende E. coli gezien bij vleeskippen vergeleken met andere diersoorten wat toegeschreven kan worden aan verschillende risicofactoren (bijv. een kortere levensduur van vleeskippen in vergelijking met varkens, vleeskalveren en vleesvee), maar is ook te wijten aan een hoger gebruik van AB die selecteren voor ESBL-producerende E. coli stammen, namelijk de aminopenicillines. Erg hoge (>60%) resistentielevels van E. coli tegen de fluoroquinolones verdienen aandacht bij vleeskippen (Fig.3). Desalniettemin is er sedert 2012 een significante daling van deze resistentie bij E. coli in vleeskippen.

Fig.3: Evolutie resistentie tegen ciprofloxacine bij voedselproducerende dieren in België tussen 2011 en 2018

 

Rapport dierenartsen

In de toekomst zal ook gekeken worden naar welke dierenartsen meer AB voorschrijven, verschaffen en toedienen in vergelijking met het collega-dierenartsen. Tijdens het debat vond 82% van de stemmers dat er acties moeten komen tegen “veelverschaffers”. Het toedienen van AB werd vergeleken met een brand. Ofwel speel je gewoon voor brandweerman en behandel je het probleem dat op dat moment aanwezig is (je blust de brand), ofwel denk je verder en stel je jezelf de vraag: ‘Waarom brandt het?’ en zoek je verder naar een permanente oplossing.

Nationaal Actieplan ‘One Health’

2020 komt stilaan in zicht en daarmee nadert AMCRA’s Visie 2020 zijn einddatum. Er zal een nieuw nationaal actieplan ‘One Health’ worden opgesteld (2020-2024). Het FAVV zal dit coördineren en nieuwe strategische doelstellingen voor de toekomst rond het AB-gebruik zullen in diverse werkgroepen worden opgesteld.

Besluit

Het blijft belangrijk om AB pas te gebruiken indien het echt nodig is. Enkel een gereduceerd én vooral verantwoord gebruik van AB in alle sectoren kan het gevaar dat antibioticaresistentie met zich meebrengt, doen dalen.

Tekst: Karolien Langendries (PLUIMVEELOKET) en Fabiana Dal Pozzo (AMCRA)