IS ER NOG WEL RUIMTE BESCHIKBAAR VOOR INTENSIEVE VEEHOUDERIJ IN VLAANDEREN?

 

De werkgroep Dierlijke productie van de ingenieursvereniging, beter gekend als ie-net, organiseerde onlangs een studienamiddag rond emissies en de inplanting van veestallen in Vlaanderen. Het eerste deel van deze studienamiddag werd in een vorig artikel reeds beschreven. In dit vervolgartikel wordt vooral gefocust op de volgende twee vragen, nl. 1) of de draagkracht van ons landschap de steeds groter wordende landbouwbedrijven nog wel aankan en 2) of er überhaupt nog wel ruimte beschikbaar is in Vlaanderen voor intensieve veehouderij.

Draagkracht van het Vlaamse landschap

Kathleen Storme (Inagro) had het in haar presentatie over de draagkracht van het Vlaamse landschap. De hamvraag was of ons landschap de steeds groter wordende landbouwbedrijven nog aankan in Vlaanderen. Het aantal landbouwbedrijven mag dan wel jaarlijks dalen met zo’n 3 procent, de overblijvende bedrijven nemen vaak in grootte toe. Zonder enige extra vorm van beplanting hebben deze grote(re) bedrijven een negatieve invloed op het landschap wat makkelijk reacties kan uitlokken bij de omwonenden. Termen als ‘megakippenstal’ of ‘industriële veehouderij’ klinken intussen reeds gekend in de oren. Maar volgens Kathleen Storme hoeft de landschapskwaliteit helemaal niet negatief beïnvloed te worden door de schaalverandering.

Kathleen Storme (Inagro): "De landschapskwaliteit hoeft niet negatief beïnvloed te worden door de schaalvergroting"

 

Integratie bedrijf

De integratie van het bedrijf in het landschap is cruciaal. Momenteel is een beplantingsplan verplicht in te dienen bij de omgevingsvergunning. De beplanting op of rond het landbouwbedrijf moet voor integratie van het bedrijf zorgen in het landschap, maar mag niet als camouflage dienen. Het mag in elk geval niet de indruk wekken dat er iets verborgen moet worden achter een groen scherm. De beplanting moet ervoor zorgen dat het landschap overvloeit in het bedrijf en omgekeerd. Bij de beplanting moet gekozen worden voor inheemse soorten en kunnen zowel lage als hoge struiken/bomen aangeplant worden. Door deze extra aanplanting van groen wordt een heel ander beeld gecreëerd naar de buitenwereld, dan wanneer er enkel een extra betonnen stal zichtbaar wordt van op de straat.

 

Door de beplanting op of naast het bedrijf geïntegreerd in het landschap (bron: Inagro)

 

Definitie (landbouw)ruimte

De grote vraag die we ons vandaag moeten stellen is: “Wáár is er nog ruimte in Vlaanderen voor intensieve landbouw?”. Op deze moeilijke vraag probeerde ILVO-onderzoeker Anna Verhoeve een antwoord te formuleren. Dat de ruimte om aan landbouw te kunnen en mogen doen steeds verkleint in Vlaanderen, is iets waar we dagelijks mee geconfronteerd worden. Zelfs in agrarisch gebied zijn protesten tegen de komst of uitbreiding van een agrarisch bedrijf schering en inslag. Maar vanwaar komen die moeilijkheden precies, wetende dat er in Vlaanderen nog zo’n 784.000 ha agrarisch gebied beschikbaar is? Waar bevindt zich dan al die ruimte in Vlaanderen?

Anna Verhoeve legt uit dat het begrip ‘beschikbare ruimte’ kan opgesplitst worden in vier verschillende soorten ‘ruimte’, nl. een fysieke, een functionele, een juridische en een financiële ruimte.

Fysieke ruimte

De fysieke ruimte geeft een antwoord op de vraag: ‘hoeveel ruimte is beschikbaar?’. In onze maatschappij slibben onze dorpen en steden stilaan volledig dicht en wordt alles vol gebouwd. In concrete cijfers gaat het over 14,2% van de Vlaamse oppervlakte die verhard is, wat wil zeggen dat er meer dan 85% van Vlaanderen niét verhard is. Probleem is dat deze 85% zodanig versnipperd is dat er overal kleine stukjes beschikbaar zijn. Bijkomende moeilijkheid is dat er bij elk van die kleine stukjes in de zeer nabije omgeving ook mensen wonen. Dit alles maakt dat niet elk stukje niet-verhard gebied zomaar kan ingevuld worden voor agrarische doeleinden.

 

Anna Verhoeve (ILVO): "Ruimte bestaat uit een fysieke, functionele, juridische en financiële dimensie"

 

Functionele ruimte

Naast de fysieke ruimte is er ook de functionele ruimte. ‘Welke ruimte kan gebruikt worden voor welke activiteit?’. Af en toe verschijnen berichten in de actualiteit als ‘hoeves verdwijnen, villa’s verschijnen’ of ‘de verpaarding van Vlaanderen’. Deze duiden erop dat steeds meer agrarische ruimte wordt ingenomen voor niet-agrarisch gebruik. Bovendien schuilt er ook een ‘verborgen verstedelijking’ onder dit fenomeen: de nieuwe bewoners van de oude hoeves willen rust en groen en zijn minder of zelfs niet te vinden voor agrarische activiteiten in hun buurt. In cijfers gaat het in Vlaanderen om zo’n 15% van het agrarisch gebied dat als niet-landbouwgebied gebruikt wordt. Wel zijn grote regionale verschillen zichtbaar. Zo blijft dit in de Westhoek beperkt tot zo’n 2%, terwijl dit in Antwerpen en Limburg kan oplopen tot zo’n 45%!

 

Juridische ruimte

Een derde soort ruimte is de juridische ruimte: ‘Welke ontwikkelingen kunnen plaatsvinden binnen het wetgevend kader?’. Bij deze ruimte wordt rekening gehouden met de ruimte die toch niet beschikbaar blijkt te zijn voor agrarische doeleinden omdat het bvb. in overstromingsgevoelig gebied, in waterwingebied, in habitatrichtlijnengebied e.d. meer ligt. De juridische ruimte houdt ook rekening met de verplichte afstandsregels uit de VLAREM II-regeling. Wanneer een buffer van 300 meter in acht genomen moet worden tussen de intensieve landbouwbedrijven en o.a. de omwonenden, blijkt Vlaanderen plots minder dan de helft van de 784.000 ha landbouwgrond ter beschikking te hebben als effectief agrarisch gebied. Een groot verschil dus tussen de bestemde en de reëel beschikbare agrarische ruimte!

 

Slechts de helft van de 784.000 ha Vlaams agrarisch gebied blijkt ook effectief beschikbaar wanneer o.a. rekening gehouden wordt met de VLAREM II-afstandregels (buffer min. 300m) (bron: ILVO)

 

Financiële ruimte

Tot slot is er ook nog de financiële ruimte: ‘hoeveel kost een hectare landbouwgrond?’. “De laatste vijf jaar is de gemiddelde prijs voor een hectare landbouwgrond in Vlaanderen met 26,1% gestegen”, aldus Anna Verhoeve. Ook hier zijn grote verschillen terug te vinden (afhankelijk van vraag en aanbod in de regio). De hoogste prijzen zijn terug te vinden in West- en Oost-Vlaanderen, met resp. €60.443/ha en €56.595/ha. De provincie Antwerpen sluit de top drie af met gemiddeld €55.978/ha landbouwgrond. De laagste prijzen in België zijn te vinden in de provincie Luxemburg (€24.744/ha). De beschikbare ruimte voor landbouw wordt dus ook verder bepaald door de financiële bewegingsruimte die landbouwers hebben, en hoe de financiële mogelijkheden van de landbouwers zich verhouden tot andere spelers op de vastgoedmarkt.

Besluit

Ondanks het feit dat er in cijfers 784.000 ha in Vlaanderen bestemd zijn voor agrarisch gebied, is dit omwille van een heel aantal redenen niet allemaal beschikbaar voor agrarische activiteiten. De agrarische ruimte is sterk gefragmenteerd en gelimiteerd. In het huidige regeerakkoord staat opgenomen dat de open ruimte maximaal gevrijwaard moet blijven en dat grootschalige professionele landbouw gescheiden zal worden waar het moet. De situatie zal er in de toekomst dus zeker niet makkelijker op worden.

Tekst: Karolien Langendries (PLUIMVEELOKET) - januari 2020